Burkina Faso -
"kraj prawych ludzi".
To nazwa, jaką prezydent Thomas Sankara nadał w 1984 roku
Górnej Wolcie. Obecna sytuacja w Burkina Faso jest wypadkową wielu
czynników: geograficznych, politycznych oraz socjologicznych.
Burkina Faso jest położone w Afryce Zachodniej i jest
uważane za jeden z najbiedniejszych krajów świata. Podstawą gospodarki jest rolnictwo
i hodowla zwierząt – wytwarzają one 33,6% produktu krajowego brutto, trudni się
nimi 90% ludności czynnej zawodowo. Główne uprawy to: sorgo, proso, kukurydza, orzeszki
ziemne, ryż, i bawełna; zwierzęta hodowlane to: bydło rogate, barany kozy.
Przemysł jest bardzo słabo rozwinięty, przede wszystkim tekstylny i
przetwórstwa żywności. Na terenie kraju znajduje się niewielka ilość surowców
naturalnych jak: miedź, żelazo, rudy manganu i złoto. PKB Burkiny wynosi 26,1
mld USD, w przeliczeniu na jednego mieszkańca 1500 USD [1].
Burkina liczy obecnie 18,36 mln mieszkańców, należy też
pamiętać o kilkuset tysiącach osób, które co roku migrują do państw sąsiednich
w poszukiwaniu pracy, m.in. do Wybrzeża Kości Słoniowej i Ghany. Kraj
podzielony jest na 13 regionów, te znajdujące się na północy (Sahel i Nord)
należą do najbiedniejszych. Region Sahel w którym znajduje się Pobe-Mengao zamieszkały
jest przez 808 928 mieszkańców, gęstość zaludnienia 22,36 os/km2
podczas gdy dla całego kraju wynosi o 66,98 os/km2. Dysproporcja ta
związana jest z trudnościami bytowymi, słabe gleby, nieprzyjazny klimat, brak
przemysłu i ruchu turystycznego co nie sprzyja osiedlaniu się, dlatego ludzie
(szczególnie młodzi) uciekają na południe do większych miast.
Szacuje się, że średnia długość życia w Burkinie wynosi
54 lata. Jest to jedna z najniższych na świecie średnich długości życia,
mężczyźni żyją średnio 52 lata, a kobiety 56 lat. Mediana (wartość środkowa)
wieku mieszkańców wynosi poniżej 17 lat. W 2014 r. tempo wzrostu liczby
ludności wynosiło 3,05% [1].
Poziom edukacji w Burkinie jest niezwykle niski. Niemal
połowa jego mieszkańców żyje w rodzinach gdzie nikt z domowników nie posiada
nawet podstawowego wykształcenia. Wskaźnik analfabetyzmu wynosi tam około 72% i
jest jednym z najwyższych na świecie (dane z 2007 roku).
W Burkina Faso występuje głównie klimat tropikalny z
dwoma odrębnymi sezonami. Pora deszczowa występuje na południu kraju od maja do
października, na północy jest krótsza i trwa od lipca do września. Pora sucha
trwa od 8 do 9 miesięcy, od października do czerwca. Podczas pory deszczowej
opady w kraju utrzymują się na poziomie między 600 a 900 mm. W suchej porze
wieje od Sahary pylny i gorący wiatr pasatowy harmattan. Burkina Faso jest
często nawiedzana przez długotrwałe susze (najtragiczniejsza miała miejsce na
początku XX wieku, dotknęła ona 70% populacji, zmarła ¼ ludności, w pamięci
ludzkiej pozostały też susze z lat 70. i 80. XX wieku). Można wyróżnić trzy
główne strefy klimatyczne: sahelska, sudano-sahelska, sudano-gwinejska.
Pobe-Mengao leży w tej pierwszej strefie charakteryzującej się niskim poziomem
opadów (600 mm rocznie) oraz wysokimi temperaturami mogącymi sięgać nawet 47 °C.
Północna część Burkiny Faso jest płaska, dominuje tu
leżąca na wysokości 300-330 m n.p.m. równina, z rzadka urozmaicona
wzniesieniami, sięgającymi 400-520 m n.p.m. Równina zbudowana jest ze skał
laterytowych i prekambryjskich skał krystalicznych, często przeorana korytami
rzek okresowych, które bardziej na południe tworzą dorzecze Białej Wolty. Na
tym obszarze znajduje się wiele okresowych zbiorników wodnych, tylko jeziora
Boukou i Bam nie wysychają całkowicie.
Pustynnienie kraju powoduje ubożenie fauny i flory. W
porze suchej krokodyle chowają się w jamach ziemnych, wychodząc na żer tylko
nocami. Jeszcze w połowie XX wieku, na tym obszarze licznie występowały lwy,
żyrafy, strusie, słonie, hipopotamy oraz wspomniane krokodyle. Dziś spotkać tu
można głównie małpy, węże, żółwie, hieny, lisy, szakale, zające, dzikie
pentarki, kuropatwy, gryzonie, z rzadka antylopy czy pantery.
Pobe-Mengao to miejscowość w Burkinie Faso w prowincji
Soum, w regionie Sahel, najbliższym większym miastem jest oddalone o 27 km
Djibo. Burkina Faso zaliczana jest do najbiedniejszych krajów świata a jej
część północna stanowi najbiedniejszą jego część. Dostrzegają to nawet sami
Afrykanie. Pewna Togijka odwiedzająca północną Burkinę zauważyła, że jest to
wyjątkowo biedny kraj, brakuje tutaj warzy i owoców, menu bardzo ubogie, będące
przyczyną niedożywienia i związanych z nim chorób.
Pobe-Mengao zamieszkałe jest głównie przez Kurumbów,
którzy na przestrzeni swej historii tworzyli kilka wodzostw (w literaturze
zwanych także królestwami) podbitych przez silniejszych sąsiadów (Mossi i
Fulbe). W 2001 roku szacowano liczbę Kurumbów na 196 100 osób. W pobliżu
Pobe-Mengao znajdują się liczne obozowiska pasterzy Fulbe (zasiedlają oni
strefę Sahelu od Senegalu po Kamerun). W najludniejszym departamencie
zamieszkałym przez Kurumbów, w Pobe-Mengao w 1998 roku mieszkało 18 425 osób,
największą miejscowością w tym departamencie jest Bougue z 4 088 mieszkańcami.
Przeciętnie wsie Kurumbów liczą około 500 mieszkańców. Według danych
szacunkowych uzyskanych w prefekturach, znajdujących się na terenach
zamieszkałych przez Kurumbów, królestwa Pela i Lurum mają podobną liczbę
Kurumbów, każde po około 60 000-70 000. Natomiast królestwo Karo
zamieszkałe jest przez nieco mniejszą liczbę Kurumbów, prawdopodobnie około
50 000.
W wyniku powszechnego ubóstwa mieszkańców tego regionu
wysoka jest śmiertelność jego mieszkańców. Do najczęstszych i najgroźniejszych
chorób należą: malaria, gruźlica, schistosomatoza (ogólnoustrojowa choroba
pasożytnicza wywołana przez przywry z rodzaju Schistosoma, choruje na
nią około 200 mln osób), denga (infekcyjna choroba tropikalna), lejszmanioza
(choroba pasożytnicza).
Podstawą miejscowej gospodarki jest kopieniacze
rolnictwo. Wśród upraw dominuje proso (Pennisetum), sorgo (Sorghum),
fonio (Digitaria exilis), fasola (Phaseolus aureus), kukurydza (Zea
mays), gombo (Abelmoschus), orzeszki arachidowe (Arachis hypogaea)
i bawełna (Gossypium). W pobliżu nielicznych małych rzek, zbiorników
wodnych uprawia się ryż (Oryza), sezam (Sesamum radiatum), szczaw
(Rumex) i cebulę (Allium cepa). Obok pól, Kurumbowie uprawiają
także ogrody, najczęściej znajdujące się w pobliżu tradycyjnych studni, stawów
lub potoków. W ogrodach uprawia się rośliny wymagające większej ilości wody,
należy je codziennie podlewać. Rośliny uprawiane na polach są mniej wymagające
i wystarczą im opady pory deszczowej. Współcześnie ogrodnictwo na bazie
sztucznych zbiorników wodnych – w południowej i centralnej części Burkiny –
rozwija się w szybkim tempie, na północy o wiele wolniej. Rolnicy stosują
kanały irygacyjne i motopompy (Kourao) do nawadniania grządek. Ogrody
usytuowane są w dnach rzek okresowych, woda pozyskiwana jest z niewielkich
studni, głębokich na 2-5 metrów. Wody tej jednak szybko brakuje i uprawa przez
dłuższy okres czasu jest nierealna. Przykładem może być teren Kalembao w
okolicy Pobe-Mengao. Ogrody otoczone są dość solidnymi płotami, wykonanymi z
drągów i krzewów kolczastych. Uprawia się w nich: cebulę, pomidory (Lycopersicom),
sałatę (Lactuca), czosnek (Allium), czy wspomniane wcześniej
papaje (Carica papaya).
Najbardziej intensywne prace polowe Kurumbowie prowadzą w
czasie pory deszczowej, biorą w nich udział wszyscy zdolni do pracy członkowie
rodzin. Z kolei podczas pory suchej zajmują się oni rzemiosłami, a także
pracami w zagrodzie. Intensywne prace polowe rozpoczynają się w lipcu sianiem
prosa (żniwa rozpoczynają się na przełomie września i października). Miesiąc
później sieje się ryż, zbiera się go natomiast już we wrześniu. Można go
uprawiać tylko na nielicznych podmokłych terenach przy zbiornikach wodnych.
Rolnicy stosują odłogowianie, proso może być uprawiane 4-5 lat na jednym polu,
później pole powinno przez 2 lata „odpoczywać”, natomiast orzechy arachidowe mogą
być uprawiane na tym samym polu tylko przez 2 lata. Mężczyźni za pomocą małych
noży obcinają kolby prosa, wiążą je w pęki, które kobiety transportują do wsi.
Po żniwach płody przechowywane są w spichlerzach, natomiast łodygi prosa zbiera
się później i magazynuje na dachach wiat lub innych zabudowań gospodarczych,
czasem w konarach drzew. Łodygi służą za karmę dla bydła. Na polach oddalonych
od wsi uprawia się fonio, gdyż nie wymaga ono specjalnych starań.
Podstawowymi zwierzętami domowymi Kurumbów są kozy,
barany, a także osły, krowy i konie oraz ptactwo domowe: kury i pantarki. W
zagrodach chrześcijan spotyka się też świnie. Dawniej popularne były polowania
na dzikie zwierzęta: małpy, węże, szczury, antylopy itp., w porze suchej
urządzają zaś zbiorowe połowy ryb. Obecnie coraz trudniej spotkać w buszu dziką
zwierzynę.
Podstawą diety, są produkty roślinne, przede wszystkim
zbożowe. Ziarna zbóż rozdrabniają w stępach na kaszę lub rozcierają w żarnach
na mąkę. Tak przygotowane półprodukty gotują aż do uzyskania gęstej papki,
która jest konsumowana z dodatkiem sosów. Najpopularniejsze są sosy z: gombo,
liści baobabu i szczawiu. Z warzyw najczęściej spożywają cebulę, pomidory czy
słodkie ziemniaki, a z tłuszczów olej sezamowy lub arachidowy. Urozmaiceniem
ich diety są dzikie owoce, miód dzikich pszczół oraz piwo z prosa. Mięso jedzą
rzadko, jeśli już, to baraninę, wołowinę, a ostatnio na targach można kupić
również wieprzowinę. Ze względu na to, że jest tu wielu muzułmanów, nie cieszy
się ona jednak zbytnią popularnością. Mięso stanowi najczęściej dodatek do
wspomnianych wyżej potraw.
Na podstawie opracowania: Lucjan Buchalik, Katowice - Żory,
marzec 2015
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz